همانند هر پروژه ساختمانی دیگری، طراحی استخر برای ابتدای کار نیاز به نقشه و نحوه معماری دارد. قبل از اینکه شروع به ساخت استخر کنید باید ساختمان را بازرسی نمایید که از نظر موقعیت مکانی و جغرافیایی، پتانسیل ساخت استخر را داشته باشد.
برخی از پروژههای ساخت و ساز که ویلاهای نوساز یا خانههای بزرگ ویلایی را پوشش میدهند، از همان ابتدای کار، مکانی را برای طراحی استخر و ساخت در نظر می گیرند. در برخی از ساختمانها مکانی برای استخر وجود ندارد، اما این قابلیت وجود دارد که یک استخر را در محوطه فضای سبز داخل حیاط خلوت یا حتی محوطه باغ راهاندازی کرد.
همچنین طراحی استخر روباز یا استخر سرپوشیده در سبکها و مدلهای مختلف امکان پذیر است. بسته به سلیقه صاحب خانه یا صاحب ویلا، از انواع مدلهای موجود در دنیای طراحی و ساخت استخر استفاده میشود. طراحان متخصص در حوزه طراحی فضای سبز و ساخت استخر برای ویلا و باغ، زیباترین و خلاقانهترین طرحها را ارائه میدهند؛ به گونهای که هم موجب صرفهجویی در هزینهها شده و هم زیباترین نما را به وجود بیاورد.
برای اجرا و طراحی استخر و تهیه طرح و نقشه اولیه، نرم افزارهای سه بعدی وجود دارد که یک نقشه سه بعدی از استخر را ارائه میکند. طرح سه بعدی از استخر دقیقاً همان چیزی را نشان میدهد که در آینده قرار است در ویلا، باغ یا حیاط خلوت یا محوطه فضای سبز ساخته شود.
نکات مهم در طراحی
مهمترین مسئله ای که در ساخت استخر ویلا یا استخر باغ باید در نظر گرفت این است که حداقل طول استخر باید ۳ برابر قد یک انسان بالغ باشد. با توجه به این معیار، حداقل ابعاد توصیه شده برای طول استخر ۶ متر و برای عرض استخر ۴ متر و برای عمق استخر ۱ متر در نظر گرفته شده است. همچنین با توجه به اصول طراحی معماری و به منظور ایجاد آسایش فیزیکی شناگران در داخل استخر به ازای هر نفر ۵ متر مربع مساحت نیاز است تا شناگران با یکدیگر برخورد نکنند. برای طراحی اصولی ویلا باید موارد زیر را در نظر داشت :
۱- در نظر گرفتن موانعی مانند حصار بزرگ، دیوار باغ یا بخشی از ساختمان اصلی که همانند یک بادشکن طبیعی عمل میکند یک مزیت برای استخرویلا یا استخر باغ به حساب می آید. به نحوی که با کاهش جریان هوا بر روی کاسه استخر باغ نرخ تبخیر آب و اتلاف حرارت آن به میزان زیادی کاهش مییابد. بهتر است جانمایی کاسه استخر باغ به گونهای انجام شود که مسیر جریان باد به سمت استخر ویلا توسط یک سازه محدود شود. همچنین در شرایطی که این امر امکانپذیر نباشد میتوان از سقف استخر روباز استفاده کرد.
۲- تعیین مسیر لوله کشی آب ، برقکشی باید با حداکثر دقت ممکن انجام پذیرد.
۳- باید در نظر داشت که طراحی استخر ویلا یا استخر باغ باید به گونهای باشد که فضای کافی برای انتقال مواد و تجهیزات مورد نیاز به داخل ویلا یا باغ وجود داشته باشد.
۴- در حین طراحی استخر ویلا یا استخر باغ باید محلی برای نگهداری تجهیزات، ذخیره مواد تمیز کننده و مواد شیمیایی مورد استفاده برای تصفیه آب در نظر گرفته شود.
پس از انتخاب نوع و طراحی استخر موردنظرتان نوبت به انجام مراحل اجرایی میرسد. اولین مرحله ساخت استخر شامل خاکبرداری و اجرای زهکشی در صورت بالا بودن سطح سفره آب زیرزمین است.
در مرحله خاکبرداری با توجه به ابعاد و قرارگیری استخر از ماشین آلات سبک تا سنگین برای این منظور استفاده میشود. البته در جاهایی مانند طبقه همکف ساختمانها که امکان حضور ماشین آلات نیست، خاکبرداری با دست انجام میگیرد.
پس از خاکبرداری و انجام برخی زهکشیها، شیب بندی کف استخر انجام میشود که معمولا از یک سو به سوی کم یا زیاد میشود. پس از شیببندی، اجرای بتن مگر در کف کار برای جلوگیری از فرسوده شدن بتن ریزیهای بعدی و خرابی سازه انجام میشود.
پس از بتن ریزی کف در مراحل اصول طراحی استخر، آرماتوربندی و اجرای لوله کشی و برقکشی تاسیسات برقی و آبی انجام میشود و سپس با اتمام قالب بندی بتن ریزی اصلی اجرا میگردد.
پس از بتنریزی و مرطوب کردن آن برای مدت معین، اجازه میدهیم بتن خشک شود و سپس اقدام به اصطلاح آببندی و عایق کاری رطوبتی میشود. در این مرحله میتوان از دو روش عایق رطوبتی ایزوگام یا اجرای مخلوط پودرسنگ، سیمان سفید و مایع عایق نانو با استفاده از پمپ، برای آببندی استخر بهره برد.
اجرای کاشیکاری و بندکشی، نصب تاسیسات برقی و آبی و در انتها آبگیری استخر از آخرین مراحل اصول طراحی استخر و ساخت آن به حساب میآیند.
نکات تاسیساتی در طراحی استخر
فراموش نکنید که طراحی استخر بدون در نظر گرفتن منبع تامین آب، کاری بیهوده و بدون ثمر است. استخر بدون آب، هیچ معنا و مفهومی ندارد. بنابراین زمانیکه برای ساخت استخر در ویلا یا باغ برنامه ریزی می کنید باید در نظر داشته باشید که استخرها نیاز به مقدمهسازی و آماده سازی تاسیسات هم دارند. به طور مثال، نیاز دارید که محوطه اطراف استخر را ایمنسازی کنید تا مشکلاتی برای شناگران بخصوص کودکان به وجود نیاید. برای این کار، لازم است میلهها یا حفاظ هایی را اطراف استخر نصب کنید.
نکته دیگر در طراحی استخر، به خصوص استخرهای داخل ویلاها، توجه به مسیر لولهکشی آب و مسیر کابلهای برق است. نمای استخر و موقعیت مکانی آن باید به گونهای باشد که به راحتی بتوان وسایل ساخت و ساز را منتقل کرد یا برای تعمیرات و بازرسی اقدام نمود. تاسیسات سرمایشی و گرمایشی محوطه استخر، به خصوص استخرهای سرپوشیده در داخل ویلا ضرورت دارد.
هنگام طراحی استخر فراموش نکنید که ضد عفونی کردن آب استخر و مواد شیمیایی بیاثر بسیار اهمیت دارد. از همه مهمتر، کف و دیوارههای استخر باید به خوبی آببندی شده باشد. اگر طراحی و ساخت استخر به گونهای است که لولهکشیهای آب ورودی به استخر و لولهکشی مخصوص تخلیه استخر به صورت متعدد در جوانب مختلف، ساخته شده است، حتماً هر قسمت به صورت مجزا باید آببندی شده باشد.
نکات طراحی استخر در محوطه های کوچک
- در فضاهای باز و کوچک، استخر اغلب باید نزدیک به بنای ساختمان قرارگیرد.
- استخرهای نزدیک بنا، در دسترس و از داخل بنا به خوبی قابل مشاهده هستند.
- از فرمهای مستطیلی و ساده استفاده شود، اینگونه فرمها به سادگی در جوار فضاهای دیگر قرار می گیرند و ظرفیت عملکردی خوبی دارند.
- با انعکاس تصویر بنا در استخر، به جذابیت معماری و فضایی اضافه می شود.
- طراحی و متریال سکوی کنار استخر باید در هماهنگی با متریال و رنگ های نمای خارجی بنا و همچنین با راههای عبور و پیاده راهها باشد.
- در مجموع طراحی استخر و فضاهای جانبی آن به گونه ای باشد که باعث تنگی و محصوریت فضایی نشود.
نکات طراحی استخر در محوطه های بزرگ
- فضاهای بزرگ انعطاف بیشتری را در طراحی و جانمایی استخر مقدور می کنند. گرچه ممکن است آن به انتخاب ها و گزینه های زیادی منجر شود که غافلگیر کننده باشد.
- در صورت فاصله زیاد از بنا، استخر خود یک مقصد در محوطه تلقی می شود و باید دارای امکانات جنبی خود، مخصوصا فضاهای دوش و رختکن باشد.
- سکوهای بزرگی می توانند طراحی شوند که مکانهای تفریحی و آفتاب گرفتن جذابی بوده و به یک نقطه کانونی تبدیل شوند.
- با وجود فضای آزاد و بزرگ استفاده از فرمهای خلاقانه امکان پذیر است. اجرای این فرمها با طراحی هماهنگ دیگر المان ها و فضاهای پیرامونی، استخر را به مرکز توجه و دورهمی های دوستانه و خانوادگی مبدل می سازد.
6 اصل مهم در طراحی و ساخت استخر
1-شکل استخر
فرم استخر دارای محدویتی نیست و میتوان استخر را تقریباً به هر شکلی اجرا نمود به شرطی که با طرح کلی معماری و لنداسکیپ ساختمان هماهنگی داشته باشد. استخر مستطیل که مرسومترین شکل استخر به حساب میآید را میتوان مقرون به صرفهترین شکل به لحاظ ساخت، شیب بندی، آب بندی و تمیز کردن و نگهداری دانست اما اصلا ً به این معنا نیست که اجرای استخر محدود به شکل مستطیل و سطوح تخت است می توان استخری با دیواره های منحنی یا زاویه دار اجرا نمود.
2-نمایش استخر
تا 20 سال قبل استخر صرفاً با نمایش فوقانی تصور میشد به همین دلیل عمده استخرها به صورت دفنی و در داخل زمین اجرا میشدند و شما از کنار استخر یا طبقات بالاتر معمولاً فقط سطح استخر را مشاهده میکردید اما امروزه میتوان استخرهایی روی سطح ایجاد نمود، دیواره استخر را شفاف اجرا کرد و یا حتی استخر را بر روی طبقات با کف شفاف طراحی کرد. این سبک استخرها یعنی استخر با دیواره یا کف شفاف علاوه بر حفظ ماهیت مفرَح بودن و کاربرد ورزشی آن، به عنوان یک نقطه عطف و هویت نمایشی قوی در بنا استفاده میگردد. حتی بعضی از طراحان خوشذوق، پوشش گیاهی را در اطراف استخر درنظر میگیرند یعنی تلفیق دو عنصر آب و گیاه که بسیار زیبا و متفاوت خواهد بود.
3- محل استخر
انتخاب محل استخر از اهمیت ویژهای برخوردار است. استخر باید حتی الامکان در طول روز از نور طبیعی برخوردار باشد و فقط در شب نیاز به نور مصنوعی داشته باشد. حفظ حریم خصوصی نیز نکته دیگریست که باید در انتخاب محل استخر مورد توجه قرار گیرد، استخر باید در قسمتی طراحی شود که دید مزاحم نداشته باشد. باد نیز مسئله تاثیرگذاری است. قبل از طراحی باید اطلاع کافی از وضعیت توپوگرافی زمین و جهت وزش باد را داشت تا استخر در جهت مسیر باد قرار نگیرد.
4-اندازه استخر
برای دست یابی به اندازه مناسب، باید به نکات زیر توجه کرد:
در منزل خود چقدر فضا میتوانید برای ساخت استخر در نظر بگیرید؟
چند نفر میخواهند از استخر استفاده کنند؟
از استخر خود به چه منظور میخواهید استفاده کنید؟ (ورزشی، درمانی، تفریحی و…)
اندازه استخر با توجه به کاربرد و اقلیم هر منطقهای متفاوت است. به همین منظور قبل از اقدام به ساخت باید از استانداردهای مربوطه اطلاعات لازم را بدست آورید.
5-سازه استخر
مهمترین مسئله در پایداری استخر بحث سازه آن میباشد. شکل و عمق استخر اهمیت زیادی در نوع سازه استخر دارد. معمولاً فرمهای خاص، هزینههای اضافی را در بحث سازه به همراه دارند و محدویتهایی را بوجود میآورند. بتُن مسلح با توجه به فرمپذیری، مقاومت بالا در برابر رطوبت، طول عمر خوب و هزینههای نسبتاً کمتر مرسومترین سازه اجرایی استخر در جهان میباشد اما چنانچه بخواهیم ضخامت دیوارهها را کم کنیم یا برای اجرای یک استخر در طبقات فوقانی کاهش چشمگیر در بار وارد به اسکلت داشته باشیم، میتوانیم به سازه فلزی یا فایبرگلاسی فکر کنیم. بسیاری از پروژهها در داخل و خارج از کشور با این سازهها اجرا شدهاند.
6- عایق و آب بندی استخر
برای آب بندی و عایقکاری استخر گزینههای بسیار زیادی در بازار وجود دارد که هر کدام ویژگیهای خود را دارند اما در انتخاب نوع مواد آب بندی باید نکات زیر را در نظر بگیرید:
- مقاوم در برابر قلیاها و نمکها
- مقاومت در برابر تغییرات سریع دمایی
- قابل اعمال در محدوده دمایی گسترده
- چسبندگی
- انعطافپذیری
- مقاومت در برابر آب، ضربه و سایش
- قابلیت ایجاد پل بر ترک ها
- مقاومت مکانیکی
همانطور که گفتیم معمولاً استخرها با سازه بتنی اجرا میشوند و آببندی اصلی استخر با اضافه کردن افزودنیهای خاص به بتن انجام میپذیرد. این شکل اجرا به دلیل ترکهایی که پس از آبگیری در سطح بتن ایجاد میگردد معمولاً دوام طولانی مدت نخواهد داشت و حتی اگر آب بندی استخر دچار اشکال نشود نفوذ آب از این ترکها به آرماتور فولادی میتواند فرسایش و خوردگی را در آن ایجاد کند. آب بندی با انواع پلیمرهای چسبنده یا FRP از نظر ماندگاری و دوام گزینههای بهتری میباشند.