اسهال یکی از بیماری‌های رایج و فراگیر است که اغلب افراد در اثر عوامل مختلفی به آن مبتلا میشوند. درمان این بیماری با روش‌های مختلفی ممکن بوده و مصرف قرص های ضد اسهال یکی از رایج‌ترین راه‌ها برای کنترل و بهبود این بیماری محسوب میشود.
در ادامه درباره علت، عوارض این بیماری و انواع راه‌های درمان آن توضیح می‌دهیم.
علت اسهال چیست؟
اسهال یکی از بیماری‌های روده بوده که بسیار رواج دارد و هر فرد حدودا ۳ بار در سال به آن مبتلا میشود. شل و آبکی‌شدن مدفوع و دفع مکرر آن نشانه اسهال است و اغلب ۳ روز طول می‌کشد تا بهبود پیدا کند.
دلیل بروز اسهال، امکان دارد ایجاد عفونت در روده باشد که ارگانیسم‌های مختلف باکتریایی، ویروسی و انگلی آن را ایجاد کرده باشند.
بر اساس نظر متخصصان کلینیک مسعود مصرف آب و غذای آلوده و عدم رعایت بهداشت باعث انتقال این عفونت درمیان افراد میشود. افرادی که به سندروم روده تحریک‌پذیر مبتلا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به اسهال قرار دارند.
عموما علت اسهال موارد زیر هستند:
- وجود عفونت‌های ویروسی مانند نوروویروس، روتاویروس و گاستروانتریت ویروسی در روده
- ابتلا به عفونت انگلی مانند کریپتوسپوریدیوز و ژیاردیازیس
- وجود عفونت باکتریایی مانند کامپیلوباکتر، شیگلا، اشرشیا و سالمونلا درون روده
- بیماری‌های روده (کرون یا کولیت اولسروز)
- انجام جراحی در دستگاه گوارش
- دیابت
- سوء مصرف الکل
- حساسیت به بعضی از غذاها
- سوء مصرف ملین
- مصرف بعضی از داروها
- تیروئید بیش‌فعال
- ابتلا به بعضی از سرطان‌ها
- پرتودرمانی
- مصرف همزمان غذاهای متعدد با طبع‌های مختلف
- سوء جذب برخی از مواد مغذی
ابتلا به اسهال، علاوه بر آبکی‌کردن مدفوع علائم زیر را نیز در افراد ایجاد می‌کند و با مشاهده آنها، باید سریعا به پزشک مراجعه کرد:
- شل‌شدن مدفوع
- مدفوع بسیار تیره و قیری
- نفخ و درد شدید در شکم
- گرفتگی عضلات
- تکرر در تخلیه مدفوع
- نیاز به مراجعه سریع به توالت
- وجود خون یا مخاط در مدفوع
- حالت تهوع و استفراغ
- تب و کاهش فشار
- کاهش اشتها و وزن و ناتوانی در مصرف مایعات
- تندشدن ضربان قلب
- سردرد و سرگیجه
- خشک‌شدن پوست
درصورت تخلیه ادرار کمتر از حد عادی و تیره‌بودن آن نیز باید به متخصص داخلی مراجعه کرد.
اسهال از نظر شدت بروز به ۳ دسته حاد، مزمن و مداوم تقسیم میشود. علائم و نحوه درمان هر یک را در ادامه توضیح می‌دهیم.
اسهال حاد
نوع حاد، از رایج‌ترین اشکال این بیماری بوده که مدفوع شل و آبکی میشود و ظرف مدت ۲ الی ۳ روز میتوان آن را با روش‌های خانگی درمان کرد.
اسهال مزمن
برای درمان اسهال مزمن به ۲ الی هفته زمان نیاز است. برای کنترل و درمان این اسهال مراجعه به پزشک و رعایت تجویزات و دستورهای تغذیه وی اهمیت بسیار زیادی دارد.
اسهال مداوم
اسهال مداوم شدیدترین نوع اسهال شناخته میشود که درمان آن ۴ هفته طول می‌کشد.
عوارض بیماری اسهال
ابتلا به اسهال، به‌خصوص اسهال پی‌درپی و مداوم مشکلات زیادی را برای فرد مبتلا ایجاد می‌کند، از جمله:
- از دست دادن الکترولیت‌هایی مانند سدیم، منیزیم، پتاسیم، کلرید و بی‌کربنات از خون
- کم‌آبی بدن
- احساس ضعف، خستگی و سردرد
- کاهش فشار خون
- کاهش وزن
- غش (سنکوب)
- آریتمی (اختلال ریتمی قلب)
بهترین درمان برای اسهال
درصورتی‌که اسهال بیشتر از ۳ روز طول بکشد و وضعیت علائم تغییری نکند، همچنین دفعات ابتلا به آن بیش از حد و اسهال خونی باشد، قرص های ضد اسهال را مصرف کنید.
پزشکان در ابتدا درباره سابقه بیماری، عمل‌های جراحی، داروهای مصرفی و مواد غذایی مصرف‌شده از بیماران سوالاتی می‌پرسند و امکان دارد برای تشخیص دقیق‌تر معاینه فیزیکی نیز انجام دهند.
زنان باردار و سالمندان نیز باید بیماری اسهال را جدی بگیرند و درمان آن را به تعویق نیندازند. متخصصان امکان دارد انجام آزمایش مدفوع، آزمایش خون و کولونوسکوپی را نیز برای اطلاع از وجود باکتری یا انگل و بررسی دقیق وضعیت روده‌ها و تشخیص علت اسهال تجویز کنند.
قرص های ضد اسهال موثری وجود دارند که با مصرف آنها، دفعات اسهال در زمان کوتاهی کاهش پیدا کرده و قطع میشود، این قرص‌ها همچنین مدفوع را سفت می‌کنند. قرصهایی مانند:
- آلوسترون
- الکسادولین
- ریفاکسیمین
- بیسموت ساب سالیسیلات و لوپرامید ( این ۲ دارو را بدون نسخه میتوان تهیه کرد)
قرص ضد اسهال را نباید خودسرانه مصرف کرد و به کودکان و نوزادان داد، زیرا انتخاب داروی نامناسب بدون تجویز پزشک، عوارض متعددی را ایجاد می‌کند.
به‌طور کلی، مزایای داروهای ضد اسهال عبارت‌اند از:
- انسداد گیرنده‌هایی که باعث درد شکم و اسهال میشوند.
- کاهش التهاب و بهبود وضعیت معده
- خاصیت باکتری‌کش و ضد میکروبی
- تنظیم علائم و مدیریت حرکات دستگاه گوارش
- تسکین علائم اسهال
- کاهش انقباضات روده و افزایش جذب مایعات
عوارض احتمالی این داروها موارد زیر هستند:
- ایجاد یبوست و کولیت ایسکمیک
- خشکی دهان
- تیره‌شدن مدفوع
- حالت تهوع
- اختلال در تخلیه ادرار
- خارج‌شدن باد معده
- تیره‌شدن زبان
راه های درمان اسهال
یک راه بسیار آسان برای کنترل دستگاه گوارش و پیشگیری از اسهال، مصرف غذا در وعده‌های متعدد است. بیماران با تبدیل یک وعده غذا به وعده‌های کوچک‌تر، می‌توانند حرکت دستگاه گوارش را کنترل کنند.
توصیه میشود پس از مصرف غذا، به‌مدت ۲۰ الی ۳۰ دقیقه فعالیت نکنید تا روده به حرکت نیفتد. با تغییر در برنامه غذایی میتوان وضعیت اسهال را کنترل کرد.
مصرف غذاهای کم‌فیبر و سبک مانند برنج، موز، سیب‌زمینی پخته یا پوره، بلغور جو دوسر، نان تست و کمپوت سیب باعث سفت‌شدن مدفوع میشود.
کسانی که به اسهال مبتلا شده‌اند، باید از مصرف غذاهای سرخ‌کرده، غذاهای پرفیبر مانند سبوس، میوه‌ها و سبزیجات افزایش‌دهنده نفخ مانند آناناس، گلابی، نخود، ذرت، کاهو، کلم و گل‌کلم پرهیز کنند.
اسهال باعث کم‌آبی‌بدن و ازدست دادن پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های مفید روده) میشود. پروبیوتیک‌ها در عملکرد صحیح روده و محافظت از آن در برابر عفونت‌ها نقش و ضرورت دارند.
به همین دلیل متخصصان استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، مصرف و عدم مصرف برخی از داروها و مواد غذایی را برای جبران آن و آبرسانی به بدن تجویز می‌کنند، مانند:
- عدم مصرف کیوی، شیر، کره، شیرینی، قند، چای، نوشابه، الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار و گازدار
- عدم مصرف غذاهای چرب، تند و پرادویه
- عدم مصرف بیش از حد ویتامین D
- نوشیدن ۶ الی ۸ لیوان آب در روز
- عدم مصرف چیبس، آبمیوه، کره آجیل، انجیر خشک، کشمش، آلو برقانی و گیاه شیرین‌بیان
- مصرف کشک، سرکه سیب، آبسیب، آب نارگیل و ژله
- مصرف غلات مانند: نشاسته، فرنی گندم و برنج کته‌شده
- مصرف مواد غذایی حاوی پروییوتیک مانند پنیر، ماست، زیتون سبز، نان خمیرمایه و شکلات تلخ
- مصرف خوراکی‌های با فیبر کم مانند نودل، آب انگور، گوشت بدون چربی و پنیر کاتیج
- مصرف مکمل پکتین
- نوشیدنی‌های ورزشی (سدیم و پتاسیم)
- آب گوشت (حاوی پتاسیم و سدیم)
- تخم‌مرغ آب‌پز
- نوشیدن شربت عرق نعناع
- تخم شربتی
- چای با عسل
- چای حاوی زنجبیل
- عسل با سیاه‌دانه
- عناب به‌دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدان
- زردچوبه به‌دلیل خاصیت ضد باکتری
درصورت احساس درد در ناحیه مقعد، برای کاهش آن می‌توانید در لگن آب گرم بشینید یا از کرم و ژل‌های تسکین‌دهنده درد استفاده کنید.
بیماری اسهال درمیان تمام افراد از نوزادان تا بزرگ‌سالان شیوع دارد. این بیماری به‌دلایل مختلفی به‌خصوص ابتلا به عفونت ایجاد میشود. عوارض بیماری اسهال متعدد بوده و اصلی‌ترین آن کاهش شدید آب و پروبیوتیک‌ها در بدن است.
متخصصان، مصرف قرص های ضد اسهال و تغییر در رژیم غذایی مانند مصرف غذاهای کم‌فیبر مانند موز، سیب، نان تست و عدم مصرف خوراکی‌های چرب و مدفوعآور مانند کیوی را از موثرترین راه های درمان اسهال می‌دانند.
